Akcja powieści osadzona jest w XIV wieku.
Tytułowa Grażyna jest żoną księcia Litwora, która opiera się woli krzyżaków i bez wiedzy męża odprawia ich z zamku. Oczywiście decyzja ta skutkuje gniewem rycerzy Zakonu, którzy przybywają tłumnie pod zamek przygotowani do bitwy. Kiedy rozpoczyna się walka, dzielna Grażyna przebrana w zbroję swojego męża bierze udział w potyczce.
W centrum swojej powieści poetyckiej Mickiewicz umieszcza kobietę. Grażyna jest nie tylko wyjątkowo piękną istotą, ale także doskonale wpisuje się w Plutarchowy ideał kobiety - obywatelki, która w imię obrony wartości nie boi się sięgnąć po miecz i stanąć do walki. Główna bohaterka jest nie tylko niezwykle dzielna, ale także odpowiedzialna i świadoma. Zdaje sobie sprawę z nikczemności rycerzy Zakonu i pomimo potencjalnych korzyści płynących z sojuszu z nimi, decyduje się go nie zawierać, narażając się nie tylko na gniew męża, ale także na niebezpieczeństwo utraty całego zamku oraz swojego własnego życia.
Niewątpliwą zaletą utworu jest również subtelność i wierność, z jaką autor odtwarza szesnastowieczną polszczyznę. To niezwykle piękny poemat, który stanowi jedno z najważniejszych i niestety najmniej znanych dzieł Mistrza.
